Over minder dan één maand zal Duitsland stemmen om de nieuwe Bundestag, het Duitse parlement, te verkiezen, dat uiteindelijk de eerste post-Merkel regering in zestien jaar zal voortbrengen. Volgens de huidige opiniepeilingen zullen de verkiezingen worden gevolgd door coalitieonderhandelingen, hoogstwaarschijnlijk tussen drie partijen. Na afloop daarvan zal Angela Merkel worden opgevolgd door een nieuwe bondskanselier.
Intussen staat Duitsland voor tal van interne en externe uitdagingen – vergrijzing, technologische veranderingen en digitalisering, klimaatcrisis, de groeiende rol van China, overheidsuitgaven en risicodeling in de eurozone, om er maar enkele te noemen. Hoewel sommige daarvan door de coronaviruscrisis nog acuter zijn geworden, lijkt het in de verkiezingscampagne te ontbreken aan een 'sense of urgency' om deze belangrijke kwesties aan te pakken.
Hoe zit het met de peilingen?
Het centrumrechtse conservatieve blok van de Uniepartijen CDU en CSU is niet langer de gedoodverfde winnaar, aangezien het tijdens de zomer momentum heeft verloren. Ook de Groene Partij heeft tijdens de hele campagne terrein verloren. De partij die het goed gedaan heeft, is de centrum-linkse SPD, die een grote voorsprong heeft op de Groenen en de kloof met de conservatieve partijen aan het inlopen is. Verwacht wordt dat, als gevolg van de Covid-19-pandemie, het gebruik van stembiljetten per brief sterk zal toenemen en zal afklokken op zowat 40% tot 50%, vergeleken met 28,6% bij de vorige algemene verkiezingen van 2017, en 24,3% in 2013. Dit is van belang omdat het stemmen per post in heel Duitsland al op 16 augustus van start is gegaan.
Volatiele verkiezingspeilingen: Duitse kiezers zijn van gedachten veranderd
Bronnen: Forschungsgruppe Wahlen: Politbarometer, infratest-dimap, Forsa
Verschillende coalitiescenario's zijn waarschijnlijk op de verkiezingsavond
De partij die de verkiezingen in Duitsland wint, heeft ook een meerderheid in de Bondsdag nodig. Ze probeert dus in het parlement meestal een coalitie te vormen met een andere partij. Naar onze mening is een duidelijke uitslag op de verkiezingsavond niet het meest waarschijnlijke scenario. Dat betekent dat de winnende partij een coalitie zal moeten vormen met niet één maar misschien zelfs wel twee partijen, wat de coalitiebesprekingen bijzonder lastig zal maken.
Na de algemene verkiezingen zijn er verschillende coalitiescenario's mogelijk, gaande van een regering onder leiding van de conservatieven of de SPD, met de Groenen en de vrijemarktpartij FDP, tot een regering onder leiding van de SPD met de Groenen en Die Linke, de democratisch-socialistische partij. Die coalitie zou de meest radicale verandering ten opzichte van de status-quo betekenen, maar is niet het meest waarschijnlijke scenario, aangezien de huidige minister van Financiën en SPD-kandidaat voor het kanselierschap Olaf Scholz geen 'linkse rakker' is.
Ondanks een weinig inspirerende campagne blijft de deelname van de Groene Partij aan de regering voor het eerst sinds oktober 2005 een reële mogelijkheid. Een van de politieke overwegingen is dat de Groenen waarschijnlijk liever junior partner zijn in een door de SPD geleide regering dan in een CDU/CSU-geleide regering, terwijl de FDP liever het tegenovergestelde zou willen.
Een nieuwe wind voor Duitsland
Uit een recente enquête van de Bertelsmann-stichting bleek dat een grote meerderheid (61,5%) van de respondenten een andere federale regering wenste. Die mening werd uitgedrukt door alle kiezers, met uitzondering van de kiezers die lid zijn van de CDU/CSU. In de top vijf domeinen waarin de kiezers een aanzienlijke beleidsverandering of een verse start wensen, staan milieu en klimaatmitigatie hoog op de lijst, gevolgd door immigratie, pensioenen en onderwijs. Op de vijfde plaats stond een noodzakelijke beleidswijziging in de strijd tegen Covid-19, duidelijk niet de hoofdprioriteit in Duitsland. We merken op dat de Duitse media nauwelijks aandacht hebben besteed aan deze kwesties; in plaats daarvan bespraken ze liever de politieke aanmatiging vóór de verkiezingen door de verschillende partijkandidaten.
Enquête: zou het een goede zaak zijn als er een andere federale regering zou komen bij de algemene verkiezingen op 26 september?
Bron: Bertelsmann Stiftung "Wer schafft's ins Kanzleramt?"
Ruimere gevolgen
De eerste federale verkiezing zonder de zittende macht betekent per definitie een nieuw leiderschap in Duitsland. Aangezien er echter een gekwalificeerde tweederdemeerderheid nodig is om de 'schuldenrem' op te heffen of het EU-herstelfonds permanent te maken en geen enkele regeringscoalitie waarschijnlijk evenveel stemmen zal opleveren, hoeven we geen revolutionaire beleidsveranderingen te verwachten. Volgens ons zullen de Duitse antwoorden op de meest prangende vragen de facto positief zijn voor de markten, aangezien ze waarschijnlijk aanleiding zullen geven tot meer uitgaven voor infrastructuur en een stimulering van de binnenlandse vraag op andere gebieden. Een soepeler begrotingsbeleid, meer steun voor een bankenunie en meer speelruimte bij de komende discussie over de begrotingsregels voor de eurozone kunnen uiteindelijk ook leiden tot een lagere risicopremie voor het uiteenvallen van het Europees project.
