Voor of tegen? Partijdig of niet? Een modegril of echt? Karikaturen zijn populair en ESG vormt daarop helaas geen uitzondering. Bovendien vertroebelen gegevens en metingen, gevestigde belangen, politiek en marketing de realiteit. Wij geloven dat veel van het huidige debat over ESG, duurzaamheid en verantwoord beleggen voortkomt uit een fundamenteel misverstand over de manier waarop wij een beroep doen op de financiële wereld om de milieu- en maatschappelijke uitdagingen aan te pakken: de verwachtingen zijn vaak idealistisch en gericht op de korte termijn, terwijl het bij duurzame financiering gewoon gaat om de transitie naar een duurzame en inclusieve economie te ondersteunen door het beperken van risico's en het benutten van kansen op de lange termijn.
ESG is informatie, geen beleggingsstijl
ESG is geen beleggingsstrategie per se. Het is nog niet kwantificeerbaar zoals groei-, of waarde-, of indexbeleggingsstijlen. Het is niet eens zeker of het dat ooit zal zijn. ESG gaat over informatie. Het gaat over de integratie van gegevens in effectenanalyse, risicobeheer en portefeuilleconstructie. Het gaat over milieu- en sociale aspecten alsook over kwesties van deugdelijk bestuur die niet worden gewaardeerd en geprijsd in de markt, dat wil zeggen externe effecten (of werkelijke kosten) en zelfs aspecten zoals tabak, die niet tot uiting komen in de waardering van aandelen en bedrijfsobligaties. Sommige daarvan zijn meer ethisch, moreel of cultureel van aard, terwijl andere betrekking hebben op de economische ontwikkeling op lange termijn en op wat nodig is om die economische ontwikkeling duurzaam en inclusief te maken.
ESG-beleggen is dus een overkoepelend concept dat voor verschillende mensen verschillende dingen betekent. Dit kan variëren van een beleggingsstrategie die bedrijven uitsluit op basis van religieuze of culturele overwegingen (bv. uitsluiting van alcohol, tabak ...), tot het expliciet proberen te financieren van de energietransitie van een chemisch bedrijf of het steunen van specifieke liefdadigheidsprojecten zoals inclusief onderwijs en sociale huisvesting.
Wat is ESG niet? ESG is geen partijdige mening
ESG gaat dus over de analyse van veronderstelde extra/niet-financiële factoren die de waarde van een belegging kunnen beïnvloeden. Duurzaam en verantwoord beleggen beschouwt ze als financieel belangrijk en houdt rekening met veel van die aspecten door deze kritieke externe effecten, lees kosten of opportuniteiten, mee op te nemen of te "internaliseren". De ESG-informatie wordt verwerkt in aandelen- en bedrijfsobligatiewaardering, risicomodellering en portefeuilleconstructie om 1) duurzaamheidsrisico's vast te stellen en te beperken, 2) kansen op het gebied van duurzaamheid te begrijpen en te benutten en 3) negatieve gevolgen voor milieu en samenleving te beoordelen en te beperken.
Wie bepaalt dan de geloofwaardigheid van duurzaamheidsbeweringen? Wie bepaalt of deze beweringen eerlijk zijn, dan wel misleidend of overdreven? Aan wiens normen of referentiekader moeten we deze beweringen toetsen? Houden we rekening met de vele wetenschappelijk onderbouwde initiatieven en trajecten (lees transitie)? Of gaat het om een interpretatie op basis van fragmentarische gegevens en beoordelingen van gegevensverzamelaars?
Op dit moment blijft het antwoord op de vraag "wie bepaalt de regels" onbeantwoord of onvolledig. Sommige "regels" van ESG-beleggingen worden vastgesteld door een regelgever die nog niet volledig de milieudoelstellingen of -criteria heeft gedefinieerd en zwijgt over de financiering van de energietransitie en de sociale gevolgen daarvan. Andere worden vastgesteld door verenigingen zoals ngo's, of lobbygroepen, die een specifiek milieu-, sociaal of economisch doel steunen zonder rekening te houden met de bredere context of de onvoorziene gevolgen.
Heel vaak zijn dit waardeoordelen. In dit opzicht hebben we allemaal gelijk en ongelijk tegelijkertijd. Uiteindelijk is de financiële sector een beheerder van kapitaal. We moeten realiseren dat we vandaag in een interim- of overgangsfase zitten. De lat voor beleggingen onrealistisch hoog leggen komt de zaak van duurzame economische ontwikkeling niet ten goede. De uitdaging is dus om voor "duurzaamheid" en "impact" voldoende strikte beleggingsdefinities vast te stellen, en toch de lat niet zo hoog te leggen dat we het einddoel, de overgang naar een meer inclusieve duurzame economie, het vereiste kapitaal die het nodig heeft, ontnemen. Door perfectie te eisen van bedrijven en beleggers wordt geen stimulans gegeven voor verbetering.
"We zullen onophoudelijk streven naar perfectie. We zullen nooit perfect zijn - maar in het proces zullen we grootsheid bereiken."
-- Vince Thomas Lombardi, beroemd American Football Coach
Moeilijk te meten? ... maar geworteld in de feiten
Echte duurzame impact is zeer moeilijk vast te stellen, en nog moeilijker te bewijzen bij gebrek aan betrouwbare gegevens. De meetmethodes zijn weliswaar verbeterd, maar blijven een twistpunt. Dit alles is nog ingewikkelder omdat sommige doelstellingen tientallen jaren in de toekomst liggen. Het argument "impact" gebruiken om te beweren dat de beleggingsindustrie opzettelijk aan greenwashing doet, is dus “kortzichtig”.
Een duurzame economie? Dat is de vraag van waar willen we staan binnen 10 of 20 jaar, het einddoel. Maar nog belangrijker is de vraag hoe we daar geraken, de transitie. Op de korte termijn betekent dit een heel moeilijke evenwichtsoefening die moed en ambitie vergt, en waarbij we erkennen dat het traject niet vlekkeloos zal verlopen. Moeilijke en dure keuze moeten gemaakt worden door overheden, beleidsverantwoordelijken en financiële spelers.
Duurzaamheid houdt rekening met de complexiteit van vele ecosystemen en alle betrokken partijen, de dynamiek en de onderlinge verbondenheid. ESG, duurzaam en/of verantwoord beleggen (of een ander verwante term), gaat precies daarover. Het is geworteld in de beginselen van gezond beheer en ondernemen, alsook deugdelijk bestuur. Elk van deze elementen is gebaseerd op feiten, gegevens en wetenschap.
Bijgevolg veranderen de regelgeving en de samenleving, met zeer uiteenlopende eisen en verwachtingen ten aanzien van de rol die ondernemingen en beleggers spelen. Of het nu snel of langzaam gaat, de energietransitie is duidelijk aan de gang en ontwricht bedrijfsmodellen met duidelijke sociale gevolgen voor werknemers, klanten en het publiek.
Dit zijn allemaal reële risico's. Dat we ze niet nauwkeurig of consequent kunnen meten, betekent niet dat we ze kunnen wegwuiven. Op een gegeven moment zullen ze onze beleggingen beïnvloeden. Dat is precies wat duurzame en verantwoordelijke beleggers moeten doen, de risico's en de kansen die zich voordoen afwegen.
Pay as you go
Is het niet ironisch dat er een oorlog in Oekraïne nodig was vooraleer de Europese regeringen en onze samenleving de urgentie en de noodzaak van energietransitie inzagen? Het optreden van één autoritaire leider heeft meer gedaan dan een koolstofprijs van 100 dollar per ton om Europa ertoe aan te zetten zijn Green Deal massaal op te voeren. Het zal niet genoeg zijn, en het zal ongelooflijk duur zijn.
Hij die de kosten maakt, moet de kosten betalen.
Bij duurzaam en verantwoord beleggen, met al zijn smaken en kleuren groen en grijs, gaat het erom in het investerings- en beslissingsproces bewust rekening te houden met de problemen waarmee onze samenleving wordt geconfronteerd, ook al liggen die problemen tientallen jaren in de toekomst, zijn ze nog niet in rekening gebracht door de financiële markten of belast door de overheden. Uiteindelijk is het aan de overheden en de samenleving om een omgeving te creëren waarin kapitaal stroomt zoals dat het beste past bij de behoeften en uitdagingen.
De aard van externe effecten zoals vervuiling is dat de begunstigden niet de volledige kosten betalen. Doen de overheden hun werk? Reguleren zij op efficiënte wijze milieu- en sociaal (wan)gedrag van bedrijven, investeerders en eindgebruikers? Moeten zij deze door bedrijven veroorzaakte externe effecten in rekening brengen, bijvoorbeeld door middel van de veelbesproken koolstofbelasting? Wij betwijfelen of de huidige regelgeving in Europa, het VK en de VS de financiële sector en al zijn belanghebbenden in staat zal stellen dit op te lossen.
Dit is de misvatting over ESG en over duurzaam en verantwoord beleggen. Heel vaak gaan duurzame en verantwoordelijke beleggers verder dan het resultaat van vandaag en houden zij rekening met het langetermijneffect van onze beleggingsactiviteiten - en de kosten van de externe effecten die iemand in de toekomst zal moeten betalen. Het meten van dat effect en het beoordelen of het duurzaam genoeg is, blijft een kwestie van beoordeling. In zekere zin is het een kwestie van een grens trekken.
Ethisch gezien moet het duurzaamheidsgesprek alle betrokken partijen in overweging nemen. Maar als het gaat om de opbrengst van een onderneming of een belegging, kan worden aangevoerd dat de kosten om rekening te houden met sommige belanghebbenden zo lang duren of moeilijk te kwantificeren zijn, dat zij in onze harde berekeningen niet naar behoren worden gewogen.
De risico's zijn lange termijn, tot het moment dat ze uw portefeuille raken
Voor alle kwesties die onder deze beladen term ESG vallen, hoe kunnen we het verschil in prestatie analyseren als het grootste deel van de impact in de komende decennia zal plaatsvinden? Het landschap van duurzaamheidsrisico's wordt steeds complexer en hangt steeds meer met elkaar samen. Er bestaat een spanningsveld tussen duurzaamheid op korte termijn en duurzaamheid op lange termijn. Op een gegeven moment worden de externe effecten zo duur dat zij door een of meer belanghebbenden moeten worden betaald. De kosten alsook de opportuniteiten verbonden aan deze externe effecten, of het nu gaat om milieu-, sociale of andere kosten, worden aanzienlijk belangrijker voor de lange termijn belegger.
Onze Candriam ESG-convicties
ESG is een ruim begrip. We moeten allemaal duidelijk zijn over onze definities en de normen blijven verbeteren. Nogmaals, het eisen van perfectie laat geen ruimte voor verbetering. We maken allemaal deel uit van het ecosysteem - het ecosysteem van onze natuurlijke omgeving en van onze onderling verbonden samenlevingen. Het heeft lang geduurd, maar we zijn al lang voorbij de vraag of klimaatverandering echt is. Het is echt, en de schade kost al veel. Het argument is nu hoe we er mee omgaan, en wie betaalt.
Bovendien mogen de acties die wij ondernemen en het kapitaal dat wij inzetten, geen nieuwe externe effecten creëren. Hoe zit het met de mensenrechten? De aandeelhouder moet kunnen profiteren van de winsten uit de productie van zonnepanelen en andere voordelen, maar op voorwaarde dat er geen kinderarbeid is om ze te produceren. Wij willen dat de energietransitie iedereen ten goede komt in de vorm van minder klimaatdreiging. We moeten zorgen voor een eerlijke en rechtvaardige overgang. Er zullen banen verloren gaan. Er zullen banen worden gecreëerd. Duurzame investeerders moeten deze veranderingen met elkaar in evenwicht brengen, zodat alle betrokken partijen in de voordelen kunnen delen.
Bij Candriam is en blijft het onze overtuiging dat ondernemingen die de kansen en uitdagingen op het gebied van duurzaamheid overwegen en in rekening brengen in combinatie met de financiële uitdagingen, de meeste kans maken om aandeelhouderswaarde te genereren. Zo zullen we vooroplopen in deze economisch en maatschappelijke trend!
