De toekomstige Duitse regering zal moeten werken rond een centristisch programma. Angela Merkel zal een regering in lopende zaken blijven leiden tot het einde van dit jaar.
De uitslag van de algemene verkiezingen in Duitsland zorgt voor de verderzetting van een gematigd financieel en economisch beleid. Een coalitie van naar verwachting drie partijen zou zich rond een centristisch programma moeten scharen. Hierdoor zouden de relatieve bewegingen van de aandelenkoersen en de rente op Duitse Bunds binnen de perken moeten blijven. Het zal nog enkele weken duren vooraleer de samenstelling van de nieuwe regering bekend is, en wie de nieuwe kanselier wordt. De huidige regering onder leiding van Merkel zal de lopende zaken afhandelen als een demissionaire regering tot een nieuwe coalitie is aangesteld. Wij verwachten dat dit nog voor het einde van het jaar zal gebeuren, aangezien Duitsland in 2022 het voorzitterschap van de G7 zal waarnemen.
De volgende kanselier moet zorgen voor een meerderheid in het Parlement
Twee coalitiescenario's liggen op tafel: ofwel een regering geleid door de SPD ('Verkeerslicht') onder kanselier Olaf Scholz, die zijn resultaat met 5,2 punten verbeterde ten opzichte van de vorige verkiezingen in 2017, of een conservatieve, door de CDU geleide regering ('Jamaica') onder kanselier Armin Laschet, die 8,9 punten verloor en zijn slechtste naoorlogse resultaat optekende. Een van beide zou dan een coalitie leiden met de Groenen en de vrijemarktpartij FDP. De SPD leidde tussen 1969 en 1982 een ‘sociaal-liberale’ coalitie (Brandt, Schmidt) en een ‘sociaal-ecologische’ coalitie tussen 1997 en 2005 (Schröder). Vandaag lijkt Olaf Scholz klaar om een ‘sociaal-liberaal-ecologische’ regering te leiden en wil hij spoedig de coalitieonderhandelingen aanvatten. Een voortzetting van de huidige 'grote coalitie' tussen de centrumrechtse CDU en de centrumlinkse SPD is mathematisch weliswaar mogelijk, maar de politieke bereidheid is duidelijk niet aanwezig, aangezien het onwaarschijnlijk is dat de CDU een juniorrol zal willen spelen in een door Olaf Scholz (SPD) geleide regering.
De ‘kleine’ partners moeten het eens worden over hun meningsverschillen... en over de kanselier
In een meer versnipperd parlement, waar ruwweg driekwart niet tot de partij van de kanselier behoort, zal de rol van de kleine partners aan belang winnen. Deze situatie doet denken aan die in andere Europese landen, zoals Italië en Spanje, maar is een belangrijke evolutie voor Duitsland.
Traditioneel monden de onderhandelingen om een federale regering te vormen in Duitsland uit in een 'coalitiecontract', waarin de politieke agenda en de ministeriële verantwoordelijkheden voor de komende vier jaar worden vastgelegd. De volgende kanselier moet dus compromissen voorstellen waarmee alle partijen in de coalitie zich achter hem kunnen scharen.
Uiteindelijk zien we de kleinste overlapping bij de belangrijkste beleidsthema's die tussen de Groene partij en de FDP, aangezien zij het over belangrijke beleidsthema's oneens zijn. De komende dagen staan dan ook de taaiste bilaterale besprekingen tussen de twee aanstaande kleine partners gepland, aangezien zij van mening verschillen over huisvesting, arbeidsmarktbeleid, begrotingsregels en het Europese beleid. En ten slotte zullen, gezien de verkiezingsuitslag, de kleine partners Groen en FDP de kanselier kiezen.
De komende coalitiebesprekingen zullen het politieke evenwicht doen kantelen en de agenda bepalen
We stellen vast dat de uitslag van de Duitse federale verkiezingen in overeenstemming is met de meest recente opiniepeilingen, waaruit bleek dat het een nek-aan-nekrace zou worden. Er is enige opluchting op de markten dat het staartrisico van een linkse deelname aan een coalitieregering zich niet heeft voorgedaan.
Wat de politieke overwegingen betreft, moet er rekening mee worden gehouden dat de Groene Partij de grootste overlapping heeft en waarschijnlijk liever kleine partner zal zijn in een SPD-geleide regering dan in een CDU/CSU-geleide regering, terwijl de FDP liever het tegenovergestelde zou willen.
Een door de SPD geleide coalitie zal samen met de Groene Partij aandringen op hogere begrotingsuitgaven en een hervorming van het Stabiliteits- en Groeipact van de EU volgend jaar richting minder bezuinigingen, terwijl de FDP waarschijnlijk waakzaam zal blijven ten aanzien van strakke begrotingsregels.
Een door de CDU geleide coalitie zal samen met de FDP aandringen op een vlotte modernisering van de economie en de administratie, met inbegrip van de broodnodige
digitalisering, terwijl de Groene Partij waarschijnlijk de klimaatovergang met argusogen zal opvolgen.
Gewoonlijk zet de partij met het grootste aantal stemmen de onderhandelingen in gang. Dit keer zullen de kleine partners vanaf 29 september eerst orde op zaken moeten stellen. De volgende stap is dan de formele aanvang van de coalitieonderhandelingen. Tijdens deze fase (die waarschijnlijk in oktober begint) kan tijdelijk volatiliteit ontstaan als één van de kleine partners de onderhandelingstafel verlaat, zoals in 2017 het geval was. Dat zou waarschijnlijk leiden tot een nieuwe grote coalitie, die niemand vandaag echt wil.
De vraag van het mogelijke Duitse leiderschap in de Europese Unie werd gisteren niet beantwoord. Wij verwachten dat de nieuwe regering tegen het einde van het jaar zal worden beëdigd, zodat ze klaar is om het G7-voorzitterschap in 2022 op zich te nemen en met haar naaste buur samen te werken tijdens het Franse voorzitterschap van de EU in de eerste helft van 2022. Of er al dan niet meer bewegingsruimte komt in de komende besprekingen over fiscale hervormingen in de eurozone, zal echter pas de komende weken worden beslist, zodra de coalitieonderhandelingen tussen de drie partijen officieel van start gaan.
