Stijgende tarieven, veranderende regelgeving, schommelende en snel veranderende inputkosten - Investeringen in schone energie zijn nog nooit zo hoog geweest en nog nooit zo uitgedaagd als in 2023.
Hoewel de markten de hele sector met het inflatoire badwater lijken weg te gooien, is het tijd om de structurele verschuivingen te scheiden van hobbels die onvermijdelijk ontstaan wanneer industrieën opschalen ... en die waarschijnlijk zullen afnemen.
De transitie gaat door.
Ondanks oorlogen, verstoringen in de aanvoer, inflatie en geopolitieke onzekerheid, blijft schone energie bovenaan de agenda staan voor de meeste overheden - denk maar aan het aantal deelnemers aan de recente COP28 in Dubai. Niet allen blijft klimaatverandering de grootste mondiale uitdaging van deze eeuw, maar de noodzaak van een daadkrachtig klimaatbeleid zal alleen maar toenemen naarmate de tijd dringt om actie te ondernemen.
We hebben (nog) geen vertraging gezien in het tempo van de energietransitie. Integendeel, het Internationaal Energieagentschap (IEA) voorspelt opnieuw een recordjaar, met naar schatting 440GW aan nieuwe toevoegingen van hernieuwbare capaciteit in 2023, meer dan 100GW meer dan de toevoegingen in 2022. Dit ondanks stijgende kosten op de meeste gebieden. De elektrificatie van personenauto’s vindt plaats in een tempo dat volgens het IEA dicht in de buurt komt van het tempo dat nodig is voor het zeer ambitieuze Net Zero-scenario. Eén op de vijf auto’s die in 2022 werden verkocht, was elektrisch, tegenover slechts één op de vijfentwintig slechts twee jaar eerder[1].
Toch waren de financiële markten in 2023 niet erg ondersteunend voor schone technologieën, en al helemaal niet voor hernieuwbare energie. Na enkele jaren van sterke prestaties die werden aangedreven door een sterke ondersteuning van de regelgeving, heeft de sector nu te kampen met macro-economische, geopolitieke en sectorspecifieke tegenwind.
Zal de ruimte voor schone energie voldoen aan het wereldwijde doel van het Parijse Akkoord om de capaciteit van hernieuwbare energieën tegen 2030 te verdrievoudigen? Simpel gezegd dat zal afhangen van de mogelijkheden van overheden om langetermijninvesteringen te handhaven in de veranderende economische omgeving.
Winstgevendheid? Het is ingewikkeld.
Na enkele jaren van verbetering zijn de economische vooruitzichten voor hernieuwbare energiebronnen voor het grootste deel van 2023 verslechterd. De Levelized Cost of Energy (LCOE)[2] voor de breed gedefinieerde schone energiesector steeg tussen 2020 en 2023 met zo’n 15% tot 25%[3], zelfs inclusief enkele segmenten waar de kosten zelfs daalden. Nieuwbouw van fossiele energie blijft aanzienlijk duurder en heeft zelf te lijden onder de druk op de inputkosten van gas en steenkool in 2022.
De winstgevendheid van de hernieuwbare energiesector is heterogeen, zowel per technologie als per regio - meer beïnvloed door politiek dan door geografie. Maar een hogere LCOE betekent niet altijd een lagere winstgevendheid, aangezien hogere stroomprijzen hebben bijgedragen aan de geïnstalleerde basis van bestaande opwekkingsinstallaties van hernieuwbare energie.[4]
Stijgende rentetarieven zijn duidelijk een structurele verandering. Toch was, ondanks de sterke stijging van de rentetarieven en de hoge kapitaaluitgaven in deze sector, de kost van kapitaal slechts deels verantwoordelijk voor de verslechtering van de economische vooruitzichten voor hernieuwbare energie in 2023. De LCOE was al verslechterd vóór de renteverhoging als gevolg van stijgende inputkosten. (Kijk voor aanwijzingen eens naar een staalprijsgrafiek.) Of je nu gelooft dat de algemene inflatie een hobbel is of een structurele trend, hopelijk is de dramatische verstoring en onderdrukking van de aanvoer van de afgelopen twee jaar niet de nieuwe norm voor toekomstige stijgingen van de inputkosten. De inputkosten in het vierde kwartaal van 2023 worden al minder pijnlijk vergeleken met de scherpe stijging van 2022 en het begin van 2023.
Hernieuwbare energie blijft concurrerend. Maar niet alle schone technologieën zijn gelijk.
Ondanks de stijging van de tarieven en de schommelingen in de inputkosten gedurende de afgelopen kwartalen, blijven hernieuwbare energiebronnen zeer concurrerend op basis van de LCOE, en we verwachten dat dit minstens tot 2030 zal voortduren, zowel door technologische verbeteringen als ondersteunende regelgeving zoals de Inflation Reduction Act in de VS.
Echter, de verschillende technologieën en veel onderdelen van de waardeketen van hernieuwbare energie hebben verschillende niveaus van veerkracht getoond ten opzichte van veranderende economische omstandigheden. De technologische positionering, de mate van integratie en de omvang zijn allemaal cruciaal.
Kijk verder dan de gemiddelden. Zoals bij elke volwassen wordende industrie, zijn er leiders en achterblijvers. Sommige schone energieoplossingen groeien wat sneller dan andere, zoals zonne-PV (fotovoltaïsch) en elektrische voertuigen (EV's), vanwege de technologie en kostendalingen. Onder de zwakke punten vallen onvoldoende investeringen in energienetwerken en offshore windprojecten. Zonder opnieuw ontworpen netwerken wordt een deel van de hernieuwbare wind- en zonne-energie 'afgesneden', dat wil zeggen simpelweg verspild omdat het de eindgebruikers niet kan bereiken. En laten we niet vergeten dat de helft van de groei uit China komt - dus kijk verder dan de 'hoofdlijn' groeicijfers..
Het algehele groeipotentieel is sterk. Het verdubbelen van de efficiëntie en het verdrievoudigen van hernieuwbare energiebronnen zijn noodzakelijke voorwaarden voor het scenario van 1,5°C dat in lijn is met Parijs. Een groot deel van het waarderingsdebat en de vragen draait om de orderportefeuille en welke technologieën de overhand zullen hebben. Maar zoals bij elke nieuwe technologie - van spoorwegen tot dot-coms - kunnen hoge groeivooruitzichten leiden tot overinvestering en overcapaciteit. Investeerders zouden deze technologieën en bedrijfsmodellen moeten analyseren met diepgaande traditionele analyses en de nadruk moeten leggen op voortdurende concurrentievoordelen, winstgevendheid, voorspelbare regelgevingsomgevingen en financieringscondities. Projecten genereren meestal aanvankelijke kasstromen, maar sommige bedrijven en aandelen binnen de sector worden bijna constant geconfronteerd met de noodzaak om kapitaal op te halen om de verwachte groei die in waarderingen is ingebed, te handhaven - een probleem als de sector uit de gratie raakt.
Regelgeving blijft de belangrijkste structurele trend.
Op dit moment dekken de meeste hernieuwbare energieprojecten ruimschoots hun kapitaalkosten[5]. Maar met alle factoren die meespelen, kan het beeld snel veranderen als een caleidoscoop. Regulatie moet voorspelbaar zijn als privésectorinvesteringen succesvol willen zijn.
Europa en de VS houden verkiezingen in 2024 waarin prominente kandidaten voorstanders zijn van fossiele brandstoffen. Europa zou ook een minder klimaatgerichte koers kunnen gaan varen. Ook geopolitiek zal een beslissende rol spelen. Hoe zullen Europa en de VS reageren op de prominente rol van China in de toeleveringsketens van schone technologieën? Hoe zullen de 'bron-in-de-VS'-bepalingen van de IRA van invloed zijn op de markt? Zal Europa meer nadruk leggen op 'groen protectionisme'?
Het doel van de autoriteiten is om onze economieën te decarboniseren en tegelijkertijd energievoorzieningszekerheid te waarborgen tegen een betaalbare kostprijs voor burgers. Dit 'energie-trilemma' wordt des te uitdagender wanneer energieprijzen hoog zijn, zoals blijkt uit recente overheidsgetreuzel bij onsuccesvolle veilingen van hernieuwbare energie. De complexiteit zal toenemen naarmate het gebruik van hernieuwbare energie toeneemt en mogelijk botst met de huidige gecentraliseerde 'merit order-gebaseerde' werking van Europese energiemarkten.
Hernieuwbare energieën zijn een versnellende structurele trend. De snelheid van deze versnelling, evenals de veerkracht en winstgevendheid van hernieuwbare energie, zijn afhankelijk van leiderschap. Overheden moeten vastberaden toewerken naar de energietransitie. Ze moeten zich tegelijkertijd aanpassen aan een moeilijker macro-economisch klimaat en de toenemende urgentie van klimaatverandering. Geopolitiek zal waarschijnlijk een belangrijke nieuwe factor worden in deze structurele energiedriehoek, aangezien schone technologieën een nieuw terrein worden voor handelsstrategieën en een machtsvertoon.
Dit document wordt louter ter informatie verstrekt. Het vormt geen aanbod tot aan- of verkoop van financiële instrumenten en houdt geen beleggingsadvies in. Het bevestigt ook geen enkele vorm van transactie, tenzij dit uitdrukkelijk werd overeengekomen. Hoewel Candriam de gebruikte gegevens en bronnen met veel zorg selecteert, kunnen fouten of weglatingen niet a priori worden uitgesloten. Candriam kan niet aansprakelijk worden gesteld voor enig direct of indirect verlies als gevolg van het gebruik van dit document. De intellectuele eigendomsrechten van Candriam dienen te allen tijde nageleefd; de inhoud van dit document mag niet worden gereproduceerd zonder voorafgaande schriftelijke goedkeuring.
[1] International Energy Agency, World Energy Outlook 2023, Oktober 2023
[2] Om de opwekkingstechnologieën op een vergelijkbare basis te plaatsen, kijken we naar de Levelized Cost of Energy (LCOE) - waarbij hernieuwbare energie natuurlijk vooraf kapitaalkosten met verschillende onderhoudsniveaus heeft, terwijl fossiele energie vooraf kapitaal en doorlopende jaarlijkse brandstofkosten vereist.
[3] International Energy Agency, Renewable Energy Market Update, juni 2023
[4] De recente kostenvergelijking tussen hernieuwbare en thermische elektriciteitsopwekking is vrijwel nutteloos voor langetermijnvoorspellingen, aangezien de energiecrisis van 2022 in Europa ervoor heeft gezorgd dat de kosten voor thermische opwekking in 2023 sterk zijn gestegen en in 2023 zijn gedaald, maar de kosten voor thermische opwekking blijven boven de langetermijngemiddelden.
[5] Op basis van recente veilingprijzen dekt de verwachte interne opbrengstvoet (IRR) voor alle onshore wind- en zonneprojecten volgens Bernstein de gewogen gemiddelde kapitaalkosten (WACC), behalve voor de Spaanse onshore windveiling van november 2022, die doorging op het hoogtepunt van de staalprijzen.
Het Internationaal Energieagentschap is optimistisch over de groei van hernieuwbare energie, deels omdat er een aanzienlijke bestaande productiecapaciteit in zonne-energie is. Zo wordt er aangenomen dat sommige Chinese fabrikanten van zonne-energie op amper 25 % van hun capaciteit werken.