Er was eens... het eilandje Nauru in de Stille Oceaan, waar het inkomen per hoofd in de jaren zeventig het hoogste ter wereld was, na dat van Saoedi-Arabië.
Het verhaal van Nauru begint als een sprookje. De ontginning van fosfaat - het resultaat van uitwerpselen van zeevogels die zich gedurende honderden jaren hebben afgezet - dat door Groot-Brittannië, Australië en Nieuw-Zeeland als meststof wordt gebruikt, brengt de bevolking van Nauru rijkdom en welvaart.
Maar op een paar jaar tijd, omwille van de uitbuiting van dit manna dat uit de lucht was gevallen, was alles verdwenen: de guano, de welvaart en zelfs... de vogels, waarvan het leefgebied volledig werd vernield. Nauru zit voortaan tot over zijn oren in de schuld en heeft zijn overleving uitsluitend te danken aan Australië.
Dit mooie verhaal toont duidelijk aan dat de lineaire economie en haar consumptiemodel op basis van het drieluik "extract-fabricate-throw” niet duurzaam is. Dit model, dat gebaseerd is op de ongebreidelde ontginning en het verbruik van natuurlijke hulpbronnen, ligt sinds de 19e eeuw aan de basis van onze economische groei. Natuurlijke hulpbronnen worden echter steeds schaarser. Door de combinatie van een groeiende wereldbevolking en -consumptie loopt dit model echter op zijn laatste benen. Volgens het Global Footprint Network leeft de mensheid dit jaar sinds 22 augustus op krediet, want op die dag hebben we alle hulpbronnen die de planeet in een jaar kan regenereren, opgebruikt. Met andere woorden hebben we vandaag 1,6 planeten nodig om aan alle behoeften van de mensheid te voldoen. En indien we tegen 2050 niets ondernemen, worden dat er maar liefst drie![1]
Een van de alternatieven voor deze onophoudelijke en systematische vernietiging van natuurlijke hulpbronnen is de circulaire economie. Die sluit aan bij het concept van de levens- en energiecirkel. Ze gaat ervan uit dat niets uit het niets komt en dat er niets wordt verspild. Ze wil onze natuurlijke hulpbronnen en het gebruik ervan optimaliseren, de afvalberg verminderen en verspilling tegengaan.
Kent u Ad Lansink? Al in 1979 schetste deze Nederlander de 'Ladder van Lansink' als kader voor de circulaire economie. Voor hem was de beste manier om een meer circulaire economie te bekomen, ervoor te zorgen dat er een rangorde komt in de productiemogelijkheden van goederen en diensten. Bovenaan de ladder is de beste optie om het verbruik van natuurlijke hulpbronnen te verminderen, en zelfs om het verbruik ervan te vermijden. De slechtste optie is afval... dat niet gereglementeerd is.
De zoektocht naar een duurzame levenscyclus
In vele branches, met name degene waar de vraag in de lift zit en waar er weinig recycleerbaar materiaal bestaat, kunnen we ons moeilijk voorstellen om geen natuurlijke hulpbronnen meer te verbruiken. Neem bijvoorbeeld de elektrische auto. De productie van batterijen voor zulke wagens vergt veel grondstoffen met een grote impact op het milieu. Het is dan een geloofwaardige oplossing om het gebruik ervan te laten toenemen. Met andere woorden zou een auto, in plaats van 95% van de tijd in de garage te staan, door meerdere mensen gebruikt moeten worden.
We kunnen ook proberen om de levensduur van producten te verlengen: sommige bedrijven experimenteren met producten die zichzelf kunnen repareren, zoals zelfherstellend leder of bouwmaterialen waarin calciumsulfaluminaat is verwerkt om eventuele scheuren te dichten die tijdens hun levensduur kunnen ontstaan.
Een andere manier om de levensduur van producten te verlengen is modulariteit, wat betekent dat er producten worden gemaakt met een beperkt aantal gestandaardiseerde en gemakkelijk te scheiden componenten die kunnen worden vervangen of opnieuw kunnen worden gecombineerd om zo nieuwe producten te maken. De aankoop van een smartphone die ontworpen is om lang mee te gaan wordt een reële optie, omdat het kinderspel wordt is om het scherm, de batterij en andere onderdelen te vervangen wanneer deze kapot gaan of verouderd zijn.
Recyclage verbeteren
Het Milieuprogramma van de Verenigde Naties schat dat slechts 1% van de onderdelen die bij de productie van magneten voor elektrische voertuigen worden gebruikt, wordt gerecycleerd. Toch heeft 18% van de metalen een recyclagegraad van meer dan 50%. Uiteraard hebben sommige van deze gerecycleerde metalen al een duidelijk economisch en ecologisch streepje voor. Zo verbruikt de recyclage van aluminium 95% minder energie dan de productie van 'virgin aluminium'! Er is dus een sterke economische prikkel om dit te recycleren. In Duitsland bedraagt de recyclagegraad voor blikjes meer dan 99%, wat bewijst dat het wel degelijk mogelijk is. In Frankrijk is het nog geen 60%: er is nog veel ruimte voor verbetering.[2]
De circulaire golf opwekken... en ervan profiteren
Als belegger kunnen we de lineaire economie omturnen en investeren in circulaire bedrijven. Bij Candriam hebben we ze "transformers" genoemd. Deze bedrijven hervormen hun businessmodellen en aanvoerketens om zo meer circulair te worden. De "enablers" van hun kant helpen de "transformers” om deze doelstelling waar te maken.
Indien u er net zoals wij van overtuigd bent dat ESG-criteria de duurzaamheid en beursprestaties van bedrijven een flinke boost kunnen geven, laten we dan samen een stapje verder gaan. De circulaire economie zal tegen 2030 naar schatting goed zijn voor 4,5 miljard dollar[3]. Bedrijven die actief zijn in dit segment zullen daarom in de toekomst het mooie weer maken op de beurs.
Het pad naar een circulaire economie is echter bezaaid met wolfijzers en schietgeweren. Het vereist immers nieuwe businessmodellen, nieuwe consumptiegedragingen en -gewoonten, en de vindingrijkheid en inventiviteit van propere technologieën. Maar hoewel de wereldeconomie op dit moment voor amper 8%[4] circulair is, zijn we ervan overtuigd dat de verandering er sneller zal komen dan we dachten, onder impuls van een 'sense of urgency' en mogelijk gemaakt door innovatie. Niemand wil immers dat de wereld het trieste lot beschoren is van Nauru.
[1] WWF
[2] https://www.european-aluminium.eu
[3] Accenture research « Waste to Wealth: Creating advantage in a circular economy » 2015 – World Economic Forum 2019
[4] Circular Gap report 2020