2020 zit vol onverwachte wendingen. Het jaar eindigt al even vreemd als het is begonnen.
Begin november hebben er op amper enkele dagen tijd immers enkele belangrijke evoluties plaatsgevonden die nieuwe vooruitzichten bieden voor onze wereld en economie. We denken dan aan de overwinning van Joe Biden in de Amerikaanse presidentsverkiezingen en de ontdekking van vaccins tegen Covid-19.
De markten omarmden enthousiast beide nieuwsberichten. Uiteraard zullen de vaccins binnen afzienbare tijd het leven weer normaal laten verlopen. Dat neemt niet weg dat de pandemie diepe sporen zal nalaten. Sommige ervan zijn nu al zichtbaar, andere zullen pas op veel langere termijn tot uiting komen.
Laten we snel stilstaan bij de gevolgen op korte termijn. Hierover is al heel wat inkt gevloeid: onze veranderende werk- en consumptiegewoonten uiteraard, maar ook de manier waarop we aankijken tegen gezondheid, duurzaamheid en milieu.
Deze nieuwe gewoontes hebben reeds aanwezige trends versterkt, denken we maar aan de ontwikkeling van oplossingen om met elkaar in verbinding te blijven, om gegevens te beheren en te beveiligen, online dienstverlening enz. Ze doen ons eraan herinneren dat het absoluut noodzakelijk is om onze gezondheid, levenskwaliteit en onze planeet te beschermen. Bedrijven die oplossingen aanbieden op deze domeinen hebben in het eerste halfjaar logischerwijze beter stand kunnen houden, en hebben het over het volledige jaar bekeken beter gedaan.
Naast de zaken die we onmiddellijk kunnen zien en de onvermijdelijke beursrotaties die het gevolg zijn van specifieke gebeurtenissen die de komende maanden ongetwijfeld zullen opduiken, zijn er echter ook andere en diepgaandere evoluties aan de gang, die een invloed zullen uitoefenen op onze maatschappij en businessmodellen voor de komende vijf tot tien jaar.
Ten eerste, op het vlak van de overheden, zien we dat het monetair beleid dat de centrale banken voeren – en dat zeker noodzakelijk is – elke dag steeds meer tegen zijn beperkingen aanloopt. De toepassing van nieuwe tools om de economie te ondersteunen zal moeten gebeuren via een actiever begrotingsbeleid, wat we ook de nieuwe inmenging van de staat in de economie zouden kunnen noemen… maar dat is nog niet alles. De staat zou immers opnieuw een invloed krijgen op andere aspecten van de manier waarop we ons leven organiseren; om onze gezondheid, onze veiligheid, en onze planeet beter te beschermen, om de actoren te ondersteunen die zorgen voor positieve verandering, en om te beheren wat anderen paradoxaal genoeg een 'terugkeer naar een nieuw normaal' noemen.
Ook de geopolitiek is van gedaante veranderd, want China heeft zijn complexen afgegooid, is zich goed bewust van zijn status als nieuwe economische wereldmacht en heeft de pandemie veel radicaler kunnen indijken dan de rest van de wereld. Het Middenrijk zal echter te maken krijgen met Verenigde Staten die weer in contact komen met hun historische bondgenoten, en die zich weer aansluiten bij internationale en klimaatinitiatieven.
Het feit dat de Verenigde Staten zich opnieuw aansluiten bij de internationale gemeenschap zal niet beletten dat er een zekere beweging van deglobalisering komt. Veel landen hebben door deze crisis een serieuze wake-upcall gekregen. Ze beseffen immers dat het nodig is om te beschikken over strategische reserves, dat ze in zekere mate autonoom gezondheidsproducten en -diensten moeten hebben en bepaalde basisbehoeften zelf moeten aanhouden.
Daarom zullen de staten niet wachten op de volgende crisis om zich opnieuw te organiseren. Bepaalde antwoorden, of het gebrek daaraan, vindt de publieke opinie op dit moment onaanvaardbaar. Er is voortaan één sleutelwoord: 'anticiperen'. Men moet immers anticiperen op toekomstige uitdagingen, crisissen, en dat met echte tools om de belangrijkste nationale en internationale uitdagingen op te sporen, op te volgen en te beheren.
Het klimaat zal voortaan de meeste aandacht wegdragen. Klimaatverandering wordt immers beschouwd als de volgende grote bedreiging voor de mensheid. De overheden, wetgevers, centrale banken en ondernemingen hebben hier al heel wat maatregelen en acties voor ondernomen, samen met burgers uiteraard.
Ontkenning is niet langer aanvaardbaar of aanvaard. De maatregelen die op dit vlak worden genomen, zijn vaak een evaluatiecriterium voor de kwaliteit van een beleid, strategie of project.
Europa heeft op dit moment troeven die het kan uitspelen, want het kan een voortrekkersrol spelen – die al werd erkend – op het vlak van milieubescherming, de strijd tegen de klimaatverandering en de circulaire economie. Tegelijkertijd kan het zijn belangrijkste zwakke punt dat nu al tientallen jaren parten speelt aanpakken: zijn afhankelijkheid voor energie en grondstoffen van grootmachten of landen die niet de Europese visie noch waarden delen.
Ondernemingen moeten ook lessen trekken uit de pandemie.
De digitalisering, een megatrend die al ruimschoots voor de crisis aan de gang was, schakelt vandaag een versnelling hoger. Bedrijven zullen zich moeten aanpassen of zullen teloorgaan, want zowel thuiswerk als e-shopping is vandaag de norm. Klanten en medewerkers verwachten dit immers.
Robotica en de optimalisering van processen vormen een enorme uitdaging voor ondernemingen die wendbaar willen blijven tegenover hun concurrenten. Dat is ook een uitdaging voor de autoriteiten, want deze trend kan immers bepaalde ongelijkheden in de verf zetten. Zo heeft de Fed van de strijd tegen ongelijkheid een van haar belangrijkste speerpunten gemaakt, die centraal in haar strategie staat.
Duurzaamheid, wat de autoriteiten zoals we eerder al zeiden hoog in het vaandel dragen, zal kansen creëren voor ondernemingen die zich hieraan kunnen aanpassen, en zeker voor bedrijven die oplossingen bedenken voor klimaat- of milieu-uitdagingen. Dat is ongetwijfeld een van de krachtigste megatrends de komende jaren.
Op deze positieve noot wil ik graag eindigen, en u een heel mooi jaar 2021 wensen. Een jaar van nieuwe kansen, een betere gezondheid, levenskwaliteit en – eindelijk! – (opnieuw) samenleven.
Vincent Hamelink, CFA
Chief Investment Officer