Vorige week, comfortabel zittend op mijn bank, zette ik de tv aan en stuitte op de getuigenis van de Iraanse actrice Golshifteh Farahani. Ik voelde me heel hulpeloos tegenover zoveel lijden en onrecht.
De Islamitische Republiek Iran is een autoritair en theocratisch regime dat al bijna 43 jaar bestaat. Met een bevolking van 86 miljoen en een mediane leeftijd van 32 jaar is Iran een groot en jong land met historisch sterke onderwijs- en infrastructuursystemen. Helaas worden deze sterke punten uit het verleden uitgehold, samen met de rechten en vrijheden van het Iraanse volk.
Volgens het Landenduurzaamheidsmodel van Candriam - dat de geschiktheid van een land ter belegging beoordeelt door de prestaties te rangschikken aan de hand van de vier kernpijlers van duurzaam kapitaal: natuurlijk, menselijk, economisch en sociaal - staat Iran wereldwijd op 118 van de 123 landen. Dit is een ontstellende score en wijst op ernstige tekortkomingen bij vrijwel elke meting die we toepassen.
Mensenrechten en vrijheden worden regelmatig met de voeten getreden door de ordetroepen van de staat. Het bestuur is rampzalig en de corruptie tiert welig. Armoede, ongelijkheid en onderdrukking zijn wijdverbreid. De overheidsschuld is de afgelopen jaren sterk gestegen van gemiddeld 11,8% van het nominale bbp of 45 miljard dollar in de periode 2000-2018 tot 41,5% van het nominale bbp of 591 miljard dollar in 2021[i]. En de milieuproblemen zijn talrijk, zoals extreme luchtverontreiniging, woestijnvorming, grootschalige droogte en verlies van biodiversiteit. En hoewel Iran een belangrijke producent van fossiele brandstoffen is, toont het land weinig belangstelling voor innovatie en hernieuwbare energie.
Deze factoren alleen al zouden het land vanuit ons oogpunt onbelegbaar maken, ongeacht het feit dat het onderdrukkende regime van Iran op grote schaal door mondiale organisaties is gesanctioneerd.
In het aangezicht van dood, verkrachting en marteling, waarmee een groot deel van de Iraanse bevolking maar al te vaak wordt geconfronteerd, biedt het besluit van een investeerder in een ver buitenland om niet te investeren en dit regime te steunen natuurlijk weinig soelaas. Maar het is een belangrijke beslissing. Een verantwoordelijke investeerder zijn betekent misschien niet het einde van een onderdrukkend regime of regering, maar het betekent wel een bescheiden bijdrage leveren om autoritaire en libertaire regimes niet te financieren en te steunen.
Maar er is ruimte voor optimisme. Na een periode waarin populistische regeringen vooruitgang boekten en liberaal-democratische waarden onder de loep werden genomen, lijkt het afgelopen jaar een keerpunt te zijn geweest. Volgens het Tony Blair Institute[ii] heeft het aantal populisten aan de macht het laagste punt in 20 jaar bereikt, met name dankzij Zuid-Amerika, waar veel centrumlinkse leiders aan de macht zijn gekomen.
In de Verenigde Staten is uit de resultaten van de tussentijdse verkiezingen in november 2022 ook gebleken dat sommige onafhankelijke kandidaten Donald Trump de rug beginnen toe te keren en het Republikeinse kamp steunen.
Moeten we dus geloven dat deze ontwikkelingen wijzen op een structurele verandering? Beginnen de mensen weer te geloven in de voordelen van de liberale democratie? Drie grote, wereldwijd relevante kwesties zouden een dergelijke beweging kunnen ondersteunen.
Ten eerste, de oorlog in Oekraïne. Nu het conflict bijna een jaar duurt, tonen de misdaden van Poetin de dodelijke gevolgen van een autoritair bewind. Toch waren er vóór de oorlog velen die Rusland als een goede investering beschouwden gezien de sterke macro-economische fundamenten van het land.
De rode vlaggen en governanceuitdagingen die veel beleggers negeerden, zijn juist gebleken. Niet investeren in Rusland was de juiste beslissing, gezien de sancties waarmee het land nu wordt geconfronteerd. Dit is voldoende bewijs dat een zuivere financiële analyse zonder ESG-factoren geen adequate risicobeoordeling oplevert. Alle beleggers zouden nu lering moeten trekken uit Oekraïne. Doen ze dat niet, dan lopen ze het risico te worden gebrandmerkt als de Neville Chamberlain van de financiële markten.
Ten tweede, de Covid-crisis. Na een aanvankelijke periode van onzekerheid en verwarring overal, illustreerde de pandemie de deugden van goed bestuur, samenwerking en transparantie. Het "zero Covid"-beleid en de daaropvolgende ommezwaai van de Chinese Communistische Partij hebben, ondanks misschien haar beste bedoelingen, alleen maar aangetoond dat zij de mensenrechten en burgerlijke vrijheden slecht respecteert - met als tragisch gevolg miljoenen doden.
De democratieën die hebben gecoördineerd om hun bevolking in te enten, en tegelijkertijd hebben geprobeerd transparant te blijven over de sterfgevallen en alert te zijn op de gevaren van langdurige beperkingen van de burgerlijke vrijheden, hebben het debat over de juiste aanpak gewonnen. Geen enkel systeem was zonder zijn gebreken en fouten tijdens covid, maar de huidige liberale democratieën zijn sterker naar voren gekomen tegenover populistische en meer autoritaire regimes. De mensen belonen de liberale democratische aanpak.
Ten derde is er de opwarming van de aarde en het toenemende aantal extreme klimaatgebeurtenissen. Nog niet zo lang geleden betwist door sommige regeringen, krijgt de natuur nu de overhand over de demagogen. In Europa waren de afgelopen zeven jaar de warmste jaren ooit gemeten[iii]. Volgens een federaal rapport[iv] hebben grote weerrampen in de Verenigde Staten in 2022 165 miljard dollar aan schade veroorzaakt - het hoogste jaarcijfer ooit. Alle regeringen zullen worden geconfronteerd met klimaatproblemen, met kolossale gevolgen voor de houdbaarheid van de schuld van bepaalde landen. Wie het klimaat negeert, wordt gewoon onbelegbaar.
Een discours waarin het bestaan van universele waarden wordt betwist, is lange tijd het fundament geweest van autoritaire regimes, die economische efficiëntie claimen in tegenstelling tot trage en arrogante democratieën. Deze waarden, die vaak worden bekritiseerd als een bijzondere uitdrukking van de westerse wil om de wereld te domineren, liggen ook nu nog onder vuur. Maar ze moeten verdedigd blijven worden. Niet alleen omdat dit een altruïstische strijd is, maar omdat het als belegger ook een joker voor de toekomst is.
Zal een regering die oorlog voert, de fysieke en mentale integriteit van haar burgers bedreigt en zich niet bekommert om de opwarming van de aarde echt geloofwaardig zijn om haar schuld terug te betalen? Alles wijst erop dat dat niet het geval zal zijn. Als alle investeerders zo zouden gaan denken, zouden liberale democratieën die steunen op universele waarden misschien eindelijk winnen.
[i] https://www.imf.org/-/media/Files/Publications/REO/MCD-CCA/2022/April/English/statisticalappendix.ashx
[ii] https://institute.global/policy/repel-and-rebuild-expanding-playbook-against-populism
[iii] Bron: Copernicus Climate Change Service
[iv] https://www.nbcnews.com/science/environment/extreme-weather-caused-165-billion-damages-last-year-noaa-says-rcna64290
