Tabak wordt beschouwd als dé belangrijkste risicofactor voor talrijke chronische aandoeningen. Het ligt aan de basis van één derde van alle kankers. Bij gebrek aan een radicale behandeling blijft stoppen met roken de meest doeltreffende manier om grotendeels vermijdbare sterfte terug te dringen.
Kankers van de longen, de blaas, de borsten, de darmen, de lever, het strottenhoofd... Tabaksproducten kunnen maar liefst zestien verschillende soorten kankers veroorzaken, waaronder de meest agressieve. Ze geven ook aanleiding tot talrijke bijzonder ernstige en al dan niet dodelijke hart- en vaatziekten. Het risico op een hartinfarct of een beroerte ligt dubbel zo hoog bij rokers. Roken is bijgevolg de belangrijkste oorzaak van ernstige luchtwegaandoeningen, zoals emfyseem of chronische obstructieve longziekte (COPD).
De menselijke tol ligt bijzonder hoog, vooral in de groeilanden. Volgens de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) sterven er wereldwijd meer dan acht miljoen mensen per jaar aan tabaksverslaving. Hoewel zij goed zijn voor bijna zeven op de acht overlijdens, zijn de gebruikers – en voormalige gebruikers – van tabaksproducten niet de enige slachtoffers van tabak. Passief roken, waarvan twintig jaar geleden al werd vastgesteld dat het kankerverwekkend is, zorgt immers eveneens voor veel leed, ook bij kinderen. Zo blijkt uit de conclusies van een meta-analyse die werd gepubliceerd in het wetenschappelijke vaktijdschrift Tobacco Control1 dat passief roken het risico op mondkankers met maar liefst 51% doet toenemen.
Een hoge medisch-economische kostprijs
De medisch-economische schade van tabaksverslaving is aanzienlijk, zoals blijkt uit de resultaten van de eerste referentiestudie2 die vier jaar geleden in 152 landen werd uitgevoerd. De kosten van ziekenhuisopnames en behandelingen werden in 2012 geraamd op 422 miljard dollar, of 5,7% van de wereldwijde gezondheidsuitgaven. Wanneer we de directe en indirecte uitgaven bij elkaar optellen, bedroegen de totale kosten van tabaksverslaving 1.436 miljard dollar, ofwel 1,8% van het internationale bbp. Vier landen waren goed voor een kwart van de globale kostprijs, met name China, India, Brazilië en Rusland.
Om gezondheids-, economische en maatschappelijke redenen is de overheid een verwoede strijd aangegaan met roken. Sinds enkele jaren hebben mediacampagnes, afschrikkende afbeeldingen, neutrale verpakkingen, reclameverboden, het vaststellen van een wettelijke leeftijd, het verhogen van de belastingen en prijzen en het afbouwen van rookruimtes in veel landen hun nut bewezen. Sommige landen hebben echter besloten om nog een stap verder te gaan en de verkoop van sigaretten aan mensen die na 2004 zijn geboren, definitief te verbieden. De Nieuw-Zeelandse regering geeft met dit statement duidelijk blijk van haar ambitie om tegen 2025 het eerste tabaksvrije land te worden.
Een onvolledig en ontoereikend arsenaal
Stoppen met roken is overal ter wereld een prioriteit voor de volksgezondheid, maar tussen droom en daad staan praktische bezwaren. Volgens de WHO verdubbelt de kans op succes dankzij de begeleiding van een gezondheidswerker en het gebruik van de juiste medicatie. Zonder de juiste hulp bedraagt het mislukkingspercentage 96%. De snelgroeiende markt voor oplossingen om te stoppen met roken kunnen we in twee grote categorieën onderverdelen: nicotinevervangende producten en farmacologische behandelingen. Vandaag worden er verschillende moleculen aanbevolen, waaronder bupropion en varenicline. Meer recent werd cytisinicline toegevoegd aan het bestaande gamma van behandelingen, dat echter onvolledig en ontoereikend blijft om de talrijke mislukkingen te boven te komen en om terugval op lange termijn te beperken. Bij gebruik als eerstelijnsbehandeling geven kauwgom, zuigtabletten en pleisters aanzienlijk slechtere resultaten dan de geneesmiddelen die er bestaan, vooral bij mensen die zwaar rookverslaafd zijn.
Homeopathie, hypnose, acupunctuur... Sommige niet-conventionele methoden kunnen soms hun nut bewijzen, maar zijn over het algemeen minder doeltreffend. Bij gebrek aan overtuigend bewijs worden elektronische inhalatoren met of zonder nicotine niet als een valabel alternatief beschouwd. De wetenschappelijke doctrine is duidelijk: bij gebrek aan bewijs over de doeltreffendheid en de veiligheid ervan kan niet worden gesteld dat ze veilig zijn voor de bevolking.
Nieuwe benaderingen
De ontdekking van een universele remedie tegen tabaksverslaving is de beste hoop die 1,3 miljard rokers mogen koesteren. De ontwikkeling van een anti-nicotinevaccin houdt onderzoekers over de hele wereld nu al twintig jaar bezig. Er is al veel werk verricht, maar voorlopig is er nog niets concreets uitgekomen. Momenteel worden er verschillende innovatieve pistes bekeken. Een van de meest veelbelovende is dat een Amerikaans team van het Scripps Research Institute3 beweert een enzym te hebben geïdentificeerd dat in staat is om nicotine in het bloed te vernietigen nog vóór het de hersenen bereikt. Hun prototype, dat getest werd op muizen, zou betrouwbaar zijn. Het zal binnenkort op mensen worden getest.
De technologische vooruitgang biedt ook nieuwe perspectieven. Er zijn immers verschillende apps beschikbaar om mensen van het roken af te helpen. Bijzonder populair is QuitNow!, dat argumenten, tips, trucs of games biedt om de geest bezig te houden wanneer het vlees zwak is. Het werd ontwikkeld door het Spaanse bedrijf Fewlaps en werd al meer dan één miljoen keer gedownload. Op zijn minst compenseert de app een pijnpunt dat we vaak zien bij de verschillende vormen van zorgverlening, omdat hij permanente en gepersonaliseerde ondersteuning biedt aan de gebruikers ervan.
Beleggers kunnen zorgen voor verandering, en op die manier spelen ze een belangrijke rol in de strijd tegen tabak. Als voorvechter van de volksgezondheid zal Candriam een bijdrage leveren aan deze zaak, die iedereen aanbelangt. Candriam koestert immers de ambitie om via zijn teams van experts de meest innovatieve bedrijven te zoeken die de ontwikkelingen, projecten en oplossingen van morgen kunnen ontdekken en produceren die het nuttigst zijn voor de samenleving.
Kerncijfers
- Tabakverslaving is de op één na belangrijkste wereldwijde doodsoorzaak;
- Er overlijden jaarlijks 65.000 kinderen aan aandoeningen die het gevolg zijn van passief roken;
- 70 tot 80% van de hartinfarcten bij mensen jonger dan 50 wordt veroorzaakt door roken;
- Roken is dé belangrijkste risicofactor voor longkanker. Rokers lopen een risico dat tien tot vijftien keer hoger ligt.
Bron: WHO
Werelddag zonder Tabak: een proactief thema
De eerste Werelddag zonder Tabak werd gehouden op 31 mei 1987. De afgelopen drieëndertig jaar werd hij elk jaar op dezelfde datum gehouden. De WHO en haar partners maken steeds van deze gelegenheid gebruik om informatie te geven en het publiek bewust te maken van de talrijke risico's die aan tabaksverslaving verbonden zijn. Na hartziekten, gezonde longen en de bescherming van jongeren tegen manipulatie door de tabaksindustrie werd voor deze nieuwe editie gekozen voor een voluntaristisch thema: 'Commit to quit!', met andere woorden: beloof om te stoppen! In de aanloop naar deze campagne heeft de WHO voorgesteld om 100 miljoen rokers te steunen die proberen om te stoppen met roken. In het kader van een coachingprogramma dat in december vorig jaar van start is gegaan, reikt zij tools en middelen aan waarmee ze hun doel kunnen bereiken. In 2020 was tabak wereldwijd de belangrijkste oorzaak van overlijdens en invaliditeit en eiste meer dan 10 miljoen slachtoffers. Het was dodelijker dan AIDS, tuberculose, moedersterfte, auto-ongelukken, zelfmoorden en moorden bij elkaar...
(1) 'Secondhand smoke exposure and oral cancer risk: a systematic review and meta-analysis', Tobacco Control / British Medical Journal (april 2021).
(2) 'Global economic cost of smoking-attributable diseases', Tobacco Control / British Medical Journal (januari 2017).
(3) ‘An enzymatic approach reverses nicotine dependence, decreases compulsive-like intake, and prevents relapse,' Sciences Advances (oktober 2018).