Het verhaal van het ‘economische paradijs’ Nauru illustreert misschien beter dan enig ander verhaal, in het klein, de ruïne aan het einde van de lineaire economie.
In de jaren 70 had Nauru, een piepklein eiland in de Stille Oceaan, ’s werelds hoogste inkomen per capita na Saudi-Arabië. Het geld kwam van de intensieve ontginning van zijn rijke fosfaatreserves, die gedurende vele jaren waren opgebouwd door de opeenhoping van zeevogeluitwerpselen en die als meststof werden gebruikt. Maar nu is het fosfaat grotendeels op – en zijn de meeste zeevogels die de meststof creëerden, verdwenen, omdat de fosfaatmijnbouw hun leefomgeving heeft verwoest. Het land zit diep in de schulden en is afhankelijk van hulp van Australië. Door de mijnbouw is het ecosysteem al even slecht voor mensen: het binnenland van het eiland – 80 % van de landmassa – is onbewoonbaar.
Nauru illustreert twee problemen van de lineaire economie. Enerzijds kunnen de materialen die voor de economische groei worden gebruikt, uitgeput raken. Anderzijds kan de productie en het verbruik van die materialen de kwaliteit van de omgeving ondermijnen en de sociaal-economische toekomst van een gemeenschap bedreigen. Door koste wat het kost economische groei na te jagen, putte Nauru zijn ‘natuurlijk kapitaal’ uit. Het eiland is ’s werelds eerste wegwerpland geworden, zouden critici kunnen stellen.
Om naar een meer circulaire economie over te schakelen, moet de wereld op een andere manier gaan zakendoen. Dat betekent afscheid nemen van de zuivere vrijemarktbenadering die werd bepleit door economen als Milton Friedman, die het rendement voor de aandeelhouders als de belangrijkste opdracht voor het bedrijfsmanagement zag. In de plaats daarvan moeten bedrijven rekening gaan houden met de ruimere samenleving. Regeringen en beleggers geven nu de prioriteit aan een systeem dat zelfvoorzienend is en geen blijvende schade aanricht. Bedrijven spelen daar al efficiënt op in. Sommige mensen zullen dat misschien ‘duurzaamheid’ noemen, maar wij verkiezen de term ‘circulaire economie’. De circulaire economie omschrijft immers het proces dat we nodig hebben om een gezond evenwicht op de wereld te bewaren.