Moeten we bang zijn voor de Amerikaanse verkiezingen ?

In de aanloop naar 5 november verhardde de partijpolitieke kloof en met de terugtrekking van Joe Biden eind juli werd de presidentiële race nieuw leven ingeblazen. In slechts een paar weken tijd heeft Kamala Harris de Democratische campagne nieuwe energie gegeven. Nationale peilingen geven haar nu een licht voordeel en haar achterstand in de swing states[1] is aanzienlijk kleiner geworden. En hoewel  Harris erin slaagde om in haar eerste televisiedebat op 10 september Donald Trump meermaals te ontregelen en hem te beperken tot een defensieve houding, blijft de race extreem krap : Met nog maar een paar weken te gaan voor de verkiezingen lijkt er nog niets beslist.

In de eerste plaats voor de toekomst van de Amerikaanse democratie, maar ook in termen van geopolitiek en klimaatverandering. In de vier jaar van zijn presidentschap heeft Trump nationale instellingen door elkaar geschud en multilaterale instellingen gedestabiliseerd. De aanval op het Capitool herinnert ons eraan dat er bij de Amerikaanse verkiezingen veel meer op het spel staat dan alleen economische belangen. Zijn herverkiezing zou ook meer beleid betekenen gericht op het ontmantelen van de federale overheid, het dereguleren van de industrie en het steunen van fossiele brandstoffen. Integendeel, een Democratische overwinning zou continuïteit bieden op zowel politiek als klimaatgebied.

In economische termen zullen de programma's van de twee kandidaten de Verenigde Staten, en daarmee de rest van de wereld, ook op zeer verschillende trajecten zetten.

Make America Great vs Maak de middenklasse gelukkiger

Als het op handel aankomt, blijft de retoriek van Trump resoluut protectionistisch. Hij belooft de tarieven voor China met 60% te verhogen en die voor andere landen met 10% of zelfs 20%. De Republikeinse kandidaat wil ook de belastingverlagingen die in 2017 op zijn initiatief werden doorgevoerd - ze lopen eind 2025 af - permanent maken en de vennootschapsbelasting verlagen tot[2]. Hij wil ook de immigratie een halt toeroepen en zegt dat hij 11 miljoen illegale migranten wil deporteren. Hij is niet dol op Powell en vindt dat de president beslissingen over het monetaire beleid moet kunnen beïnvloeden, zo niet controleren. Tot slot wil hij op het gebied van industrie- en klimaatbeleid de IRA[3] intrekken en de ontwikkeling van de olie-industrie bevorderen ("Drill, Baby, Drill !" [4]). In begrotingstermen worden deze maatregelen gepresenteerd als zelfgefinancierde maatregelen : Bij de 3 biljoen aan inkomsten die over tien jaar worden verwacht van de verhoging van de douanerechten, zou nog 1 biljoen aan besparingen komen in verband met het einde van het IRA-subsidieprogramma, wat de 4 biljoen aan gederfde belastinginkomsten als gevolg van belastingverlagingen zou compenseren. Dit programma zou de groei in 2025 met meer dan een punt verminderen en leiden tot een aanzienlijke stijging van de inflatie, die vooral de minder welgestelde huishoudens zou treffen, die gevoeliger zijn voor een stijging van de prijs van ingevoerde goederen[5]. Het zou ook het begrotingssaldo in de komende tien jaar aanzienlijk verslechteren : zou de federale overheidsschuld in 2034 132% van het bbp bedragen, vergeleken met 122% in het referentiescenario van het CBO dat in juni 2024 werd gepubliceerd[6]. Natuurlijk zou een handelsoorlog ook gevolgen hebben voor de wereldeconomie. Het zou de eurozone heel dicht bij een recessie kunnen brengen...

Harris' programma daarentegen is een voortzetting van dat van Biden en omvat de meeste maatregelen die de president in zijn voorstel voor de begroting 2025 heeft voorgesteld[7]. Het is een vrij klassiek sociaaldemocratisch programma, hoewel Harris nog meer dan Biden de nadruk legt op maatregelen om de middenklasse te steunen. De kandidaat belooft onder andere de kosten van de gezondheidszorg te verlagen, de belastingaftrek voor de minstbedeelden te verhogen en de kinderbijslag te verhogen om "miljoenen kinderen" uit de armoede te halen. Om de toegang tot eigenwoningbezit aan te moedigen, stelt ze voor om een belastingkrediet van 25.0000 dollar in te voeren voor starters, een maatregel die onnodig duur zou kunnen uitvallen voor de begroting in een context waarin het woningaanbod al ontoereikend is. Op het gebied van klimaat blijft de kandidate nogal ontwijkend en geeft ze aan dat ze de ontwikkeling van een economie gebaseerd op schone energie wil nastreven zonder echter fracking te verbieden. Het moet gezegd worden dat Pennsylvania, een van de "swing states" die belangrijk zijn voor de verkiezingen, een grote producent is van schaliegas, met name door middel van hydraulische fracturering! Alles bij elkaar zullen de overheidsuitgaven de komende tien jaar naar verwachting met ongeveer 3 biljoen dollar stijgen:  [8] . Deze kosten zouden worden gefinancierd door de belastingen op de rijksten te verhogen en de vennootschapsbelasting te verhogen van 21% naar 28%. Naast de $5 biljoen aan extra belastinginkomsten die over een periode van tien jaar worden verwacht, zou het project ook $1 biljoen aan besparingen opleveren, vooral dankzij lagere geneesmiddelenprijzen. Het traject van de overheidsschuld zou dus aanzienlijk gunstiger worden dan bij ongewijzigd beleid, aangezien de federale overheidsschuld zich zou stabiliseren rond 110% van het BBP. Dit resultaat lijkt echter optimistisch : Net als Biden wil Harris de belastingverlagingen die eind 2025 aflopen alleen verlengen voor huishoudens die minder dan $400.000 per jaar verdienen. Deze maatregel zou de begroting de komende tien jaar 2,8 biljoen dollar kosten, een kostenpost waarvan de Democraten niet hebben aangegeven hoe ze die willen financieren... Het is daarom waarschijnlijker dat de staatsschuld op het huidige traject blijft en geleidelijk oploopt tot iets meer dan 120% in 2034. Het effect van dit programma zou zijn om de activiteit te stimuleren, met name door herverdeling ten gunste van de minst rijke Amerikanen, die meer geneigd zijn om geld uit te geven dan huishoudens aan de bovenkant van de schaal.

Extreme scenario's mogen niet worden genegeerd

Deze twee programma's zijn natuurlijk slechts verkiezingsbeloften en de uitvoering ervan zal niet alleen afhangen van de gekozen kandidaat, maar ook van de kleur van het Congres. Zonder een meerderheid in het Congres zal de kloof tussen verklaringen en resultaten waarschijnlijk groot zijn. Voor de markten kunnen twee scenario's echter "ontwrichtende" effecten hebben. In het eerste geval zou Trump de verkiezingen winnen, een meerderheid in het Congres krijgen en zijn meest extreme beloften uitvoeren. In het tweede geval zou Harris met een kleine marge winnen en geen meerderheid hebben in het Congres. De verkiezingsuitslag zou worden aangevochten door de meest fervente aanhangers van Trump: en er zou een periode van sociale instabiliteit en verlamming van de regering volgen.

Benadrukt moet worden dat deze scenario's zouden leiden tot een zeer verschillend monetair beleid. In het eerste geval zou de centrale bank de stijgende inflatie en de spanningen op de arbeidsmarkt als gevolg van het migratiebeleid van Trump niet kunnen negeren. Ze zou geen andere keuze hebben dan de rente te verhogen ondanks een vertraging van de activiteit. In het tweede geval, met een economie die duurzaam in het slop zit, zou de centrale bank in plaats daarvan de rente verlagen... des te sneller omdat de liquiditeit op de markten dreigt te bevriezen. Hoewel de kans op deze "ongunstige" scenario's relatief klein lijkt (ongeveer 20%), zou het gevaarlijk zijn voor beleggers om ze volledig te negeren.